Hàng phi mậu dịch là một khái niệm quen thuộc trong xuất nhập khẩu, đặc biệt với các doanh nghiệp hoặc cá nhân xử lý hàng hóa không nhằm mục đích kinh doanh. Nhưng hàng phi mậu dịch là gì, và làm sao để khai báo tờ khai phi mậu dịch đúng quy định? Hãy cùng Helen Express khám phá chi tiết qua bài viết này!
Hàng phi mậu dịch là gì?
Hàng phi mậu dịch là hàng hóa xuất nhập khẩu không nhằm mục đích kinh doanh thương mại, không phát sinh thanh toán quốc tế qua ngân hàng và không ghi nhận doanh thu. Theo Thông tư 128/2013/TT-BTC của Bộ Tài chính, hàng phi mậu dịch bao gồm các loại như quà biếu tặng, hàng mẫu không thanh toán, hàng viện trợ nhân đạo, tài sản di chuyển, hoặc hàng tạm nhập/tạm xuất phục vụ triển lãm, hội thảo.
Đặc điểm của hàng phi mậu dịch
Hàng phi mậu dịch có những đặc trưng riêng biệt, giúp phân biệt với hàng mậu dịch và định hướng đúng quy trình hải quan:
- Không có hợp đồng mua bán thương mại: Thay vì hợp đồng thương mại, hàng phi mậu dịch thường sử dụng thư tặng, thỏa thuận, hoặc hóa đơn chiếu lệ (Non-Commercial Invoice/Proforma Invoice) để chứng minh nguồn gốc và mục đích.
- Không phát sinh thanh toán quốc tế: Hàng hóa thường được gửi dưới dạng miễn phí (FOC - Free of Charge), ví dụ như hàng mẫu, quà tặng, hoặc viện trợ nhân đạo.
- Quy mô và giá trị thường nhỏ: Hàng phi mậu dịch thường có giá trị thấp, nhưng vẫn chịu sự kiểm tra nghiêm ngặt từ hải quan để tránh lạm dụng chính sách miễn thuế hoặc nhập hàng cấm.
- Yêu cầu chứng minh mục đích rõ ràng: Doanh nghiệp hoặc cá nhân cần cung cấp công văn giải trình hoặc thư xác nhận (ví dụ: thư biếu tặng, thư mời triển lãm) để chứng minh mục đích phi thương mại.
- Không ghi nhận vào doanh thu kinh doanh: Hàng hóa được theo dõi riêng, không đưa vào sổ sách thương mại, thường được ghi nhận là tài sản hoặc chi phí nội bộ.
- Đa dạng mục đích sử dụng: Bao gồm quà tặng, hàng mẫu thử nghiệm, tài sản di chuyển của cá nhân, hoặc hàng phục vụ triển lãm, nghiên cứu, hoặc viện trợ nhân đạo.
- Chịu kiểm soát hải quan chặt chẽ: Mặc dù không nhằm mục đích kinh doanh, hàng phi mậu dịch vẫn phải tuân thủ các quy định về kiểm tra chuyên ngành, khai báo giá trị, và đôi khi cần giấy phép nhập khẩu.
Phân loại hàng phi mậu dịch
Hàng phi mậu dịch được phân loại theo mục đích sử dụng, bao gồm:
- Quà biếu, tặng: Từ cá nhân/tổ chức trong hoặc ngoài nước, ví dụ quà tặng từ đối tác quốc tế.
- Hàng mẫu không thanh toán: Dùng để thử nghiệm, nghiên cứu sản phẩm, hoặc chào hàng.
- Hàng viện trợ nhân đạo: Do các tổ chức phi chính phủ hoặc quỹ thiện nguyện cung cấp.
- Hàng tạm nhập/tạm xuất: Dùng cho triển lãm, hội thảo, sửa chữa, hoặc các sự kiện quốc tế.
- Tài sản di chuyển: Hàng hóa của cá nhân nhập cảnh (như đồ dùng cá nhân của người hồi hương) hoặc tổ chức chuyển đổi địa điểm.
- Hàng mang theo người: Ví dụ, thiết bị kỹ thuật của chuyên gia nước ngoài công tác tại Việt Nam.
Phân biệt hàng phi mậu dịch và hàng mậu dịch
Để tránh nhầm lẫn khi khai báo hải quan, dưới đây là bảng so sánh giữa hàng phi mậu dịch và hàng mậu dịch:
Để tránh nhầm lẫn khi khai báo hải quan, dưới đây là bảng so sánh giữa hàng phi mậu dịch và hàng mậu dịch:
| Tiêu chí | Hàng phi mậu dịch | Hàng mậu dịch |
|---|---|---|
| Mục đích | Phi thương mại: biếu tặng, viện trợ, dùng nội bộ | Kinh doanh thương mại, sinh lời |
| Chứng từ | Hóa đơn chiếu lệ, thư tặng, công văn giải trình | Hợp đồng, Invoice, Packing List |
| Thuế | Chịu thuế nhập khẩu và VAT đầy đủ (theo Quyết định 01/2025/QĐ-TTg) | Áp dụng đầy đủ thuế nhập khẩu, VAT |
| Mã loại hình | H11 (nhập), H21 (xuất) | A11 (nhập kinh doanh), B11 (xuất kinh doanh) |
| Đối tượng | Cá nhân, tổ chức phi lợi nhuận, doanh nghiệp nhận biếu tặng | Doanh nghiệp kinh doanh |
Lưu ý: Hàng phi mậu dịch vẫn chịu sự kiểm soát chặt chẽ từ hải quan để tránh lạm dụng miễn thuế hoặc nhập hàng cấm.
Thủ tục hải quan và mẫu tờ khai hàng phi mậu dịch
Quy trình làm thủ tục hải quan
Theo Thông tư 38/2015/TT-BTC, thủ tục hải quan cho hàng phi mậu dịch được thực hiện qua hệ thống VNACCS. Quy trình gồm các bước:
-
Khai tờ khai hải quan:
-
Sử dụng mã loại hình H11 (nhập khẩu phi mậu dịch) hoặc H21 (xuất khẩu phi mậu dịch).
-
Chuẩn bị chứng từ: Hóa đơn chiếu lệ (Non-Commercial Invoice), vận đơn, packing list, thư tặng (nếu có), và công văn giải trình mục đích sử dụng.
-
Đối với cá nhân không có mã số thuế, cần ủy quyền cho đại lý hải quan đứng tên consignee.
-
-
Mở tờ khai:
-
Nộp hồ sơ tại chi cục hải quan nơi hàng đến.
-
Hệ thống phân luồng (Xanh/Vàng/Đỏ) để kiểm tra chứng từ hoặc hàng hóa.
-
-
Nộp thuế:
-
Theo Quyết định 01/2025/QĐ-TTg (hiệu lực từ 18/2/2025), tất cả hàng hóa nhập khẩu qua chuyển phát nhanh, bao gồm hàng phi mậu dịch, bất kể giá trị, đều phải chịu thuế nhập khẩu và thuế GTGT. Ngoài ra, theo Nghị quyết 174/2024/QH15, việc miễn thuế GTGT đã chấm dứt từ 14/1/2025.
-
Thuế VAT không được khấu trừ, trừ trường hợp hàng phi mậu dịch phục vụ sản xuất, kinh doanh hàng hóa/dịch vụ chịu thuế GTGT (theo Công văn 97742/CT-TTHT năm 2020), được ghi vào chi phí sản xuất kinh doanh.
-
-
Thông quan và nhận hàng:
-
Sau khi hoàn tất kiểm tra, đóng thuế, doanh nghiệp/cá nhân nhận hàng về kho.
-
Mẫu tờ khai hàng phi mậu dịch (HQ/2011-PMD)
Mẫu tờ khai hàng hóa xuất nhập khẩu phi mậu dịch (HQ/2011-PMD) được ban hành theo Thông tư 38/2015/TT-BTC. Một số lưu ý khi điền tờ khai:
-
Mã loại hình: Ghi rõ H11 (nhập) hoặc H21 (xuất).
-
Thông tin người nhập/xuất: Nếu là cá nhân, ghi tên người ủy thác và thông tin đại lý hải quan.
-
Mô tả hàng hóa: Cung cấp chi tiết tên hàng, số lượng, giá trị (kể cả giá trị tượng trưng), và mục đích sử dụng.
-
Chứng từ đính kèm: Ghi rõ các tài liệu như hóa đơn, thư tặng, hoặc giấy phép (nếu hàng thuộc diện quản lý chuyên ngành).
Mẫu tờ khai có thể tải từ cổng thông tin hải quan hoặc tham khảo dưới đây. Đảm bảo mô tả hàng hóa rõ ràng, tránh ghi chung chung như “sample” để giảm rủi ro kiểm hóa.
Link tải Mẫu tờ khai hàng phi mậu dịch: Mau-to-khai-hang-hoa-xk-nk-phi-mau-dich-hai-quan-Helen-Express
Lưu ý khi làm thủ tục
-
Khai báo chính xác giá trị: Hàng phicreen phi mậu dịch thường bị tham vấn giá do không có thanh toán, cần cung cấp hóa đơn chiếu lệ minh bạch.
-
Hồ sơ đầy đủ: Chuẩn bị hợp đồng lao động (đối với chuyên gia), visa (đối với cá nhân hồi hương), hoặc thư tặng để chứng minh mục đích.
-
Hàng đã qua sử dụng: Một số mặt hàng vẫn được nhập dưới dạng tài sản di chuyển, cần kiểm tra danh mục hàng cấm.
-
Không khấu trừ VAT: Trừ trường hợp hàng phi mậu dịch phục vụ sản xuất, kinh doanh hàng hóa/dịch vụ chịu thuế GTGT, thuế VAT được tính vào chi phí, không được hoàn lại.
Lợi ích và thách thức của hàng phi mậu dịch
Lợi ích của hàng phi mậu dịch
Hàng phi mậu dịch mang lại nhiều giá trị thiết thực cho cả cá nhân và tổ chức, đặc biệt trong các hoạt động không mang tính thương mại:
-
Hỗ trợ viện trợ nhân đạo: Hàng phi mậu dịch như đồ dùng, thực phẩm, hoặc thiết bị y tế viện trợ từ các tổ chức quốc tế giúp giải quyết các nhu cầu cấp bách trong thiên tai, dịch bệnh.
-
Thúc đẩy thử nghiệm và nghiên cứu: Hàng mẫu không thanh toán cho phép doanh nghiệp thử nghiệm sản phẩm mới, kiểm tra chất lượng, hoặc phát triển công nghệ mà không cần chi phí lớn.
-
Quảng bá thương hiệu và văn hóa: Hàng hóa dùng trong triển lãm, hội thảo quốc tế, hoặc quà tặng giúp doanh nghiệp giới thiệu sản phẩm, xây dựng mối quan hệ đối tác, và quảng bá văn hóa Việt Nam ra thế giới.
-
Hỗ trợ di chuyển tài sản cá nhân: Người hồi hương hoặc chuyên gia nước ngoài có thể mang theo đồ dùng, thiết bị cá nhân mà không cần khai báo thương mại, tạo điều kiện thuận lợi cho công việc và cuộc sống.
-
Tăng cường quan hệ quốc tế: Quà biếu tặng giữa các tổ chức hoặc cá nhân từ các quốc gia giúp củng cố hợp tác và giao lưu văn hóa.
Thách thức của hàng phi mậu dịch
Mặc dù mang lại nhiều lợi ích, hàng phi mậu dịch cũng đối mặt với một số thách thức, đặc biệt trong quy trình hải quan và quản lý:
-
Yêu cầu chứng từ phức tạp: Do mục đích phi thương mại, hải quan thường kiểm tra kỹ lưỡng hóa đơn chiếu lệ, thư tặng, hoặc công văn giải trình để xác minh tính hợp pháp. Việc thiếu hoặc không rõ ràng chứng từ có thể dẫn đến chậm trễ thông quan.
-
Nguy cơ tham vấn giá: Vì không có thanh toán quốc tế, giá trị hàng hóa thường bị hải quan yêu cầu giải trình, dẫn đến việc phải bổ sung giấy tờ hoặc bị áp giá cao hơn dự kiến.
-
Rủi ro phân luồng kiểm hóa: Hàng phi mậu dịch dễ rơi vào luồng đỏ (kiểm tra thực tế hàng hóa) nếu mô tả hàng hóa không chi tiết hoặc có dấu hiệu nghi vấn về mục đích thương mại trá hình.
-
Không khấu trừ VAT: Với chính sách mới từ Quyết định 01/2025/QĐ-TTg, tất cả hàng nhập khẩu qua chuyển phát nhanh đều phải chịu thuế GTGT, và thuế này thường không được khấu trừ (trừ trường hợp phục vụ sản xuất, kinh doanh chịu thuế GTGT), làm tăng chi phí cho doanh nghiệp và cá nhân.
-
Quy định quản lý chuyên ngành: Một số mặt hàng phi mậu dịch (như thiết bị y tế, hóa chất) vẫn cần giấy phép nhập khẩu hoặc kiểm tra chuyên ngành, làm tăng thời gian và công sức xử lý.
-
Rủi ro vi phạm pháp luật: Nếu khai báo sai mục đích hoặc sử dụng hàng phi mậu dịch để kinh doanh thương mại, doanh nghiệp/cá nhân có thể bị phạt hoặc tịch thu hàng hóa.
Cách giảm thiểu thách thức
Để tối ưu hóa quy trình xử lý hàng phi mậu dịch, doanh nghiệp và cá nhân cần:
-
Chuẩn bị hồ sơ đầy đủ, minh bạch, đặc biệt là hóa đơn chiếu lệ và công văn giải trình.
-
Mô tả hàng hóa chi tiết, tránh dùng từ chung chung như “gift” hoặc “sample”.
-
Làm việc với đại lý hải quan chuyên nghiệp để đảm bảo khai báo đúng mã loại hình (H11, H21) và tuân thủ quy định.
-
Tra cứu trước danh mục hàng hóa cấm hoặc yêu cầu giấy phép để tránh vi phạm.
Câu hỏi thường gặp
Hàng phi mậu dịch có phải đóng thuế không?
Từ 18/2/2025, theo Quyết định 01/2025/QĐ-TTg, tất cả hàng nhập khẩu qua chuyển phát nhanh, bao gồm hàng phi mậu dịch, đều phải chịu thuế nhập khẩu và VAT, bất kể giá trị. Thuế VAT không được khấu trừ, trừ trường hợp hàng phục vụ sản xuất, kinh doanh chịu thuế GTGT.
Hàng phi mậu dịch có thể bán được không?
Có, hàng phi mậu dịch có thể bán dưới dạng thanh lý tài sản, nhưng doanh thu được ghi nhận là doanh thu khác và không được khấu trừ VAT.
Làm thế nào để khai tờ khai phi mậu dịch chính xác?
Sử dụng mã H11 (nhập) hoặc H21 (xuất), cung cấp đầy đủ chứng từ như hóa đơn chiếu lệ, thư tặng, và mô tả chi tiết hàng hóa để tránh kiểm hóa.
Cá nhân có thể tự làm thủ tục hải quan phi mậu dịch không?
Cá nhân thường cần ủy quyền cho đại lý hải quan do không có mã số thuế, đảm bảo tờ khai ghi rõ thông tin người ủy thác và đại lý.
Kết luận
Hàng phi mậu dịch không chỉ là một phần quan trọng trong hoạt động xuất nhập khẩu mà còn mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho doanh nghiệp và cá nhân. Việc nắm rõ đặc điểm, quy trình thủ tục hải quan và cách điền mẫu tờ khai phi mậu dịch đúng quy định sẽ giúp bạn thông quan nhanh chóng, tránh sai sót. Helen Express hy vọng bài viết này đã cung cấp thông tin hữu ích để bạn tự tin hơn khi xử lý hàng phi mậu dịch và quảng bá sản phẩm Việt ra thị trường quốc tế.
Đừng quên theo dõi Helen Express để cập nhật thêm nhiều kiến thức hữu ích về logistics và vận chuyển hàng hóa nhé!
Helen Express là đơn vị hàng đầu trong Vận Chuyển Quốc Tế và Chuyển Phát Nhanh từ Việt Nam đến Mỹ, Úc, Canada, và nhiều quốc gia. Với dịch vụ “Door to Door”, Helen Express đảm bảo “Nhanh chóng - Chính xác - An toàn - Tiết kiệm.”
THÔNG TIN LIÊN HỆ:
-
Địa chỉ: 33/9 Quách Văn Tuấn, P. 12, Q. Tân Bình, TP. HCM
-
Website: https://helenexpress.com/
-
Hotline: 0938 320 357
-
Email: info@helenexpress.com
Nguồn tham khảo
- Tổng cục Hải quan Việt Nam - Hệ thống thông quan tự động VNACCS - https://customs.gov.vn:8228/index.jsp?pageId=3239&cid=5349
- Bộ Tài chính Việt Nam - Thông tư 38/2015/TT-BTC về thủ tục hải quan - https://vanban.chinhphu.vn/?pageid=27160&docid=179540
- Luật số 45/2005/QH11 của Quốc hội: LUẬT THUẾ XUẤT KHẨU, THUẾ NHẬP KHẨU
